Ebced hesabı nedir?
Ebced esasen Arapçadaki harflerin kolay formda ezberlenmesi için geliştirilmiş manasız 8 kelimeyi içeren bir sistemden ibaret.
Bu sözler ebced (أبجد), hevvez (هوز), huttî (حطي), kelemen (كلمن), sa’fes (سعفص), karaşet (قرشت), sehaz (ثخذ), dazağ (ضظغ) halinde sıralanır.
Ebced de görüldüğü üzere birinci söz ve sistemin de genel ismine dönüştü.
Bu sistemin İbranice ve Aramiceye Nabatîceden geçtiği düşünülüyor.
Romalılardan beri kullanılan bu sistem Yahudi tefsir anlayışı olan Kabalacılıkta öne çıkar ve bizim geleneğimizdeki “ebced hesabıyla tarih düşme âdeti” büyük oranda bu formda ortaya çıktı.
Bu formül daha çok Divan edebiyatında yapıtın yazıldığı tarihi not düşmek için kullanılır; lakin öte taraftan sihir ve efsunla uğraşan kimi şahıslar bu usule başvuruyor.
Müştak Baba’yı bu kadar tanınan kılan ise ebced hesabıyla yazdığı şiirde çıkan Ankara ismi ve tarihi.
Buyurun bu hesaba yakından bakalım.
Müştak Baba, Hacı Bayram Veli’nin türbesini ziyaret ettikten sonra şu şiiri muharrir:
Günümüz Türkçesi ile:
Güzel memlekete kim binler taç olursa,
Mutlaka o memleket İstanbul ile tıpkı olur.
Nun ve kalem başından alınsa nun Yunus,
Alındığında öbür harf açık bir işaret olur.
Kaf Mühletinin anahtarı en sonundadır,
Peygamber Efendimizin hürmetine düzenlenmesi gerekir.
Haber olunsun ki Allah’ın sayesinde son amaç ortaya çıktı,
Velilerin en büyüğünün konutunda arafesi Cuma olan hac günü.
Ey aziz padişah sultan Hacı Bayram,
Ruh ikram isteyerek aşık bir kul olmayı diler.
Bu şiirin özgününü ebced hesabı ile tablolaştırdığımızda şöyle bir sonuç çıkıyor:
Efser’den Türkçe “A” harfmin karşılığı (elif)A
Nun’dan Türkçe “N” harfinin karşılığı (nun)N
Kaf’tan Türkçe “K” harfinin karşılığı (kaf) K
Resul’den Türkçe “R” harfinin karşılığı (rı)R
Hay’dan Türkçe ismin “e, a” halinin karşılığı (he)A
Sonuç olarak karşımıza “ANKRA” sözü çıkıyor ki bunun eski lisanda Ankara’ya karşılık geldiğini biliyoruz.
Bu şiirin ebced hesabı yapıldığında ortaya aşağı üst Ankara’nın başşehir yapıldığı tarih çıkıyor.
Müştak Baba’nın kâhin olduğuna dair en büyük sav üstte okuduğunuz soruna dayanıyor.
Müştak Baba’yı Türk Nostradamus’u olarak tanıtan çalışmaların kanıt olarak sundukları öbür değerli argüman Müştak Baba’nın vefatına dair.
1758 yılında Bitlis’te doğan Müştak Baba, İstanbul’a göçmüş ve devlet ricalindeki birçok kişi ile yakın münasebetler kurmuştu.
Memleketine döndüğü bir sırada büyü ve sihirle uğraştığı münasebeti ile öldürülmüştü (ö. 1247/1831-32).
Şair kehanet mi, yoksa içine mi doğmuş bilinmez; şu beyiti vefatından çok evvelce kaleme almıştı:
Vefası yok bu çarhı bi vefanın ahiri matem,
Müebbet olmadı ziri felekde Rüstemi Dara.
Osmanlı’da kehanet
Şiirlerinde Müştak Baba’nın vefatını kestirim etmesinden fazla yaşadığı coğrafyanın siyasi kıskançlıklarına bir tenkit kelam konusu.
Nitekim onun sahip olduğu pozisyon ve prestij, belirli ki bir kısım kişi de önemli bir hazımsızlık oluşturmuştu.
Ölümünden sonra “sihirle uğraşıyordu” münasebeti de muhtemelen cinayetin üzerini örtmek teşebbüsünden öteki bir şey değildi.
Sonuç olarak, peygambere yazdığı naatlarla bilinen Bitlisli Divan şairi Müştak Baba sıklıkla Türk Nostradamus’u olarak takdim ediliyor.
Hacı Bayram Veli’nin türbesini ziyaret ettikten sonra yazdığı şiir bu tezlerin temelini oluşturur; zira ebced hesabı ile Ankara isimlerini ve başşehir yapıldığı tarihlerini bulmak mümkün.
Bunun gayesini doğrusunu biz de tam olarak tespit edemiyoruz; ancak buradan hareket ederek şairi kehanetlerle uğraşan bir kimse olarak takdim etmek biraz çok yorum olarak duruyor.
Oysa Müştak Baba son derece kıymetli bir Divan şairi ve seyyah olarak birbirinden pahalı eserler bıraktı.
.