ÇOMÜ Atatürk ve Çanakkale Savaşlarını Araştırma Merkezi (AÇASAM) Müdür Yardımcısı Dr. İsmail Sabah, Mustafa Kemal Atatürk’ün kendi el yazısıyla yazdığı ve Genelkurmay arşivinde yer alan Anafartalar Muharebatı’na ilişkin tarihçeyi kıymetlendirdi. Dr. Sabah, Atatürk’ün Çanakkale Savaşı sırasında yaşadıklarını kaleme aldığı dokümanlarda; 6-10 Ağustos muharebeleri öncesinde Conkbayırı’na yönelecek tehlikeyi 2 ay öncesinde öngördüğünü fakat dikkate alınmadığını anlattığını söyledi. Sabah, hakikaten ataklar başladığında haklı çıktığını ve o an dikkate alınmadığı için Çanakkale savunmasını çok güç bir periyoda girdiğine de dokümanlarda yer verdiğini aktardı. Sabah, evraklarda tıpkı vakitte Anafartalar Küme Komutanlığı’na atanma sürecinde 5’inci Ordu Kumandanı Liman von Sanders ile olan telefon görüşmesinin ayrıntıları ve böylesi riskli bir durumda komutayı vatanı mahvolduktan sonra yaşamayı göze almadığı için büyük bir iftiharla kabul ettiğinin de yer aldığı söyledi.
‘TEHLİKEYİ 2 AY EVVELCE ÖNGÖRMÜŞ’
Çanakkale Cephesi’nin Atatürk’ün hayatında ve mesleğinde çok kıymetli rol oynadığına dikkati çeken Sabah, “Kendisinin Çanakkale’de aldığı kararlar ve üstlendiği sorumluluklar, Atatürk olmaya giden süreçte çok değerli bir evreyi kaydetti. Bunlara baktığımız vakit daha 25 Nisan’da, kara muharebelerin başladığı birinci günde Mustafa Kemal Atatürk Arıburnu’na yönelen tehlikeyi fark etmiş ve durumun ciddiyetini kavrayarak kendi inisiyatifiyle 57’nci Alayı da harekete geçirip, Conkbayırı’na yetişmiştir. Burada, 57’nci Alay ile birlikte gerçekleştirdiği müdahale ile Çanakkale muharebelerinin seyrinde çok kıymetli bir rol üstlenmiştir. Keza haziran ayında kumandanı olduğu 19’uncu Tümen’in sorumluluk alanını genişlemesiyle birlikte yaklaşacak tehlikeyi öngörmüş ve tehlikeden 2 ay evvel üst makamlarını, kumandanlarını beklediği tehlikeyle ilgili uyarmıştı” dedi.
‘CONKBAYIRI ADETA KAYBEDİLMEK NOKTASINA GELMİŞTİ’
Dr. Sabah, “Atatürk daha haziran ayında Conkbayırı’na ve Kocaçimentepe’ye yönelecek olan tehlikeyi öngörmüş ve buranın kuvvetle tutulması noktasında üst makamları hep uyarmıştı. Ama 6-10 Ağustos hücumlarında Conkbayırı’na yönelen tehlike başladığında, Conkbayırı’ndaki durum epeyce kritik bir hal almış ve uğruna binlerce şehit verilen Conkbayırı adeta kaybedilme noktasına gelmişti. Tam da bu atmosferde 5’inci Ordu Kumandanı Mareşal Liman von Sanders ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirmiş ve kendisi ordu kumandanına ‘kaybedilecek bir dakikanın dahi kalmadığını’ belirterek bu tehlikenin bertaraf edilmesi için bölgedeki birliklerin kendisinin buyruğuna verilmesi gerektiğini söylemişti. 8 Ağustos 1915 tarihinde Anafartalar Küme Komutanlığı’na atanmış, 9 Ağustos tarihinde Anafartalar’da, 10 Ağustos’ta ise Conkbayırı’nda gerçekleştirdiği başarılı taarruzlarla Çanakkale’yi ve vatanı büyük bir tehlikeden kurtarmıştı” diye konuştu.
‘ÇANAKKALE’DEN SONRA BİR GAZETECİ KENDİSİYLE BİR RÖPORTAJ GERÇEKLEŞTİRMİŞ’
Çanakkale’de elde ettiği bu muvaffakiyetlerin devir basınına da yansıdığını söyleyen Dr. İsmail Sabah, “29 Ekim 1915 tarihinde Tasvir-i Efkar Gazetesi’nde kendisinin bir fotoğrafı yayınlanmış ve altında da Çanakkale’deki başarılarına dikkat çekilmişti. Hatta Çanakkale muharebelerinden sonra Ruşen Eşref isimli bir gazeteci kendisiyle röportaj gerçekleştirmiş. Bu röportaj esnasında Anafartalar Küme Komutanlığı üzere büyük bir sorumluluğu nasıl kabullendiğini sormuştur. Mustafa Kemal Bey, kendisine vermiş olduğu yanıtta motamot şu sözleri kullanmıştır; ‘Başkaları tarafından başlanmış ve kanlı bir halde kaybedilmiş bir savaşın sorumluluğunu vatan mahvolduktan sonra yaşamayı göze almadığım için kemal-i iftiharla kabul ettim’ demiştir. Münasebetiyle Atatürk, Çanakkale muharebelerinde sorumluluktan kaçmayan ve en tehlikeli anda sorumluluğu üstlenmeyi göze alabilen bir kumandan olduğunu ispatlamıştı. Çanakkale muharebelerinde sorumluluktan kaçmayan bir kumandan olduğunu gösteren Mustafa Kemal Bey, ulusal kurtuluş uğraşına de önderlik etmiş ve bu çabayı muvaffakiyetle taçlandırmıştır. Ardından de Türkiye Cumhuriyeti’ni kurmuştur” dedi.
‘AYNI VAKİTTE BİR ÇANAKALE GAZİSİ VE KAHRAMANIYDI’
Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün vefat yıl dönümüne ait de Dr. Sabah, “10 Kasım 1938 tarihinde vefat ettiğinde Türk milleti yalnızca Atatürk’ü değil, birebir vakitte bir Çanakkale kahramanını da kaybetmiş oldu. Zira Türk milleti bağımsızlık çabasını bir Çanakkale kahramanının peşinde vermiş ve ondan sonra ona Atatürk demişti. Münasebetiyle kaybettiğimiz kişi, yalnızca Atatürk değil birebir vakitte bir Çanakkale gazisi ve kahramanıydı” diye konuştu.
‘ATATÜRK’ÜN CENAZESİNİ AYAKTA SELAMLAMIŞTIR’
Mustafa Kemal Atatürk’ün vefatından sonra yapılan cenaze merasiminin bir devlet liderine yapılan en büyük cenaze merasimlerinden biri olarak tarihteki yerini aldığını söyleyen Dr. Sabah, o anların Koleksiyoner Necmettin Özçelik’in arşivinde yer alan fotoğrafını gösterip, “Bu merasim esnasında çekilen fotoğraflara baktığımızda, Çanakkale muharebelerinden tanıdık bir ismi de görmekteyiz. Bu kişi, Atatürk’ün Çanakkale’de yenmiş olduğu Anzak Kolordusu Kumandanı General William Birdwood’tur. Atatürk’ün cenaze merasimine ilerleyen yaşına ve hastalığına karşın katılmış. Hatta kendisine verilen bir koltuğa da dayanarak Atatürk’ün cenazesini ayakta selamlamıştır” dedi. (DHA)