Brent petrolün varil fiyatı, dalgalı seyrine devam ederken uluslararası piyasalarda 97,25 dolardan işlem görüyor. Bir görüş bu rakamın 100 doları aşabileceğini öngörürken diğer bir görüş bu çıkışın 2023’ün başlarında aşağıya doğru ineceğini savunuyor.
Ekonomist Prof. Dr. Mahmut Demirbaş, küresel ekonomilerin içinde bulunduğu ortamda Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ülkelerinin hareketlerinin petrol fiyatına olan etkisini dile getirerek, 2023 yılının kış aylarında Brent petrolün varilinin 78 dolara kadar düşeceği görüşünü aktardı.
OPEC ve OPEC+ ülkeleri
Temel amacı, üretici ülkelerin gelirlerini korumak ve tüketicilerin fiyat istikrarsızlığından korunması olan Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) üyesi olan Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Venezula, İran, Irak, Libya, Kuveyt, Cezayir, Kango, Ekvator Ginesi, Gabon ve Niyerya’dan oluşurken; OPEC+ içindeki 10 ülke ise Azerbeycan, Bahreyn, Brunei, Kazakistan, Malezya, Meksika, Güney Sudan ve Sudan ile Rusya olarak sıralanıyor.
Üye ülkelerin kendine özgü metotları var
Uzmanlara göre; OPEC dönemler itibariyle üretimde kota uygulaması gerçekleştirmiş olsa da üye ülkelerin kendine özgü metotları yürümeye devam ediyor.
OPEC üyesi ülkeler bazı konularda ayrışıyor
Oluşumun içindeki ülkeler, nüfus yapıları ve petrol gelirlerine bağımlılıkları, ekonomik amaçtan ziyade politik amaçların varlığı, (İran, Irak, Kuveyt ve Suudi Arabistan, Libya, Venezuella, Gabon gibi çıkar çatışmalarının ve siyasi istikrarsızlıkların olduğu ülkeler), her bir ülkenin petrol ürünleri pazarlama sürecindeki strateji farklılıkları ve yapmış oldukları anlaşmalar, ülkelerin birbirlerine göre farklılaşan göreceli rezerv miktarları sebebiyle uzun dönemli etki uyandırmadı.
Ürüne olan talep ve piyasadaki para miktarı fiyatları etkiliyor
OPEC üyesi ülkelerin, parasal sıkılaştırma politikalarına karşı koyabilecek gücü yok. Petrol fiyatları etkileyen kalıcı iki temel etken var. Ürüne olan talep ve piyasadaki para miktarı.
“Piyasada para miktarı azaldığında daralma başlar”
Uzmanlara göre, petrol konusunda arz etkisinin fiyatlar üzerinde kalıcı etkisi yok. Piyasada para miktarının azaldığı bir ortamda ekonomik daralma kendisini gösteriyor. Ekonomik daralma aynı zamanda talebi düşürüyor.
Konunu uzmanlarına göre hem talep düşüşünün olduğu, hem de para miktarının azaldığı bir ortamda emtia fiyatları özellikle petrol fiyatları artamayacağı belirtiliyor.
Çin’de talep daraldı
En fazla enerji kullanan Çin’de üretimin daralması ve aynı zamanda Rusya’dan öncelikli ve indirimli petrol alımı, Avrupa Birliği (AB) ülkelerindeki daralma, ABD ekonomisinde ki teknik resesyonun varlığı, arz yönü ile ayrıca ABD de elinde bulundurduğu ve bir varil petrol 35 dolar ile 50 dolar arasında olduğu depolama amaçlı satın aldığı petrolü piyasayı regüle etmek için satışa sunma ihtimali fiyatlanıyor.
Toplam rezervler azaldı
Petrol şirketlerinin yüksek maliyetli petroller karşısında zor duruma da kalacak olmalarını göz önüne alındığında; aylık ithalat rakamları yoluyla hesaplanan, dünyadaki parasal altın, özel çekme hakları, IMF üyelerinin elinde bulundurduğu rezervler, para otoritelerinin (merkez bankalarının) kontrolünde bulundurduğu döviz varlıklarından oluşan, toplam rezervler 2010 yılında 15 trilyon dolar iken 2020 yılında 11 trilyon dolar olarak gerçekleşti.
Son iki yılda gerçekleşen faiz artırımları ve tedarik zincirindeki aksamalar sebebiyle bu rakamın 9,5-10,2 triyon dolar arasında olduğu tahmin ediliyor.
Ortalama toplam rezervlerde ortalama 1 trilyon dolar bir azalış görüldü. Toplam rezervlerin 2014-2016 döneminde 14,2 trilyon dolardan 12,8 trilyon dolara geldiği yani 1,5 trilyon dolar azaldığı bir dönemde petrol fiyatları yaklaşık yaklaşık yüzde 50 oranında değer kaybetti.
“Merkez bankalarının faiz kararları petrol fiyatlarını düşürebilir”
Prof. Dr. Mahmut Demirbaş, bu konuda, “Rusya’yı OPEC ülkelerinin yer aldığı liste dışında düşünürsek, mevcut Ukrayna-Rusya savaşı dışında, diğer ülkelerin bazılarının önemli bir miktarda parası ABD’de, bazıları siyasi krizlerin eşiğinde, bazılarının ise tek başına fiyatı etkileme gücü yer almıyor. 27 Ekim 2022 tarihli ECB toplantısında beklenen faiz artışı (75 baz puan bekleniyor), 01-02 Kasım 2022 tarihindeki Fed toplantısında beklenen faiz artışı (50-75 baz puan bekleniyor) ve Aralık 2022 ayındaki ECB ve Fed toplantıları sonrasında aynı zamanda diğer ülkelerin faiz artışları sonrasında petrol fiyatlarında ciddi bir düşüşle karşılaşabiliriz.” yorumunda bulundu.
“Brent petrol 98 dolardan 78 dolara inebilir”
Demirbaş’a göre, bugün varili 98,45 dolar olan Brent petrolün 2023 kış sezonunda varili 78 dolar tutarın altında görülebilir.
